Śniadanie naukowe - reportaże i wspomnienia

Śniadanie naukowe
u Koźmińskiego

Przybyłych na tę okoliczność gości powitał kierownik Katedry Prawa Karnego Wydziału Prawa WSPiZ, prof. dr hab. Leszek Kubicki pełniący rolę gospodarza. Mówiąc o pomyśle właśnie Śniadania naukowego zachęcił słuchaczy nie tylko do intelektualnego przeżycia spotkania ale również częstowania się pysznymi kanapkami, ciastkami oraz popijania herbaty, czy kawy. Następnie pokrótce przedstawił sylwetkę głównego bohatera uroczystości, dr. Jana Malca (na wcześniejszych stronach naszego czasopisma znajduje się artykuł tegoż autora na temat zniesławień i zniewag dokonywanych przez parlamentarzystów).
Jan Malec od 1950 do 1987 roku pracował w organach wymiaru sprawiedliwości; od 1988 do 1997 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Jest autorem ponad stupięćdziesięciu publikacji z zakresu prawa, kryminologii i penitencjarystyki. Jest wiceprzewodniczącym Fundacji Pomocy Ofiarom Przestępstw. Podejmuje też przedsięwzięcia w ramach Polskiego Towarzystwa Penitencjarnego.

Aperitif

był pierwszym punktem śniadaniowego menu. Sędzia warszawskiego Sądu Apelacyjnego Marek Czecharowski przedstawił w zarysie treść książki. Odpowiada ona m.in. na następujące pytania: Kto powinien przeciwdziałać przestępczości – państwo czy społeczeństwo? Czy zadanie ograniczania przestępczości stojące przed państwem przerosło jego możliwości? W jakim stopniu powinniśmy wziąć sprawy w swoje ręce? Czy zabójca może zadośćuczynić za swój czyn? Czy psychopaci są przestępcami z urodzenia?
Te i inne pytania są treścią czterdziestu jeden krótkich esejów. Postawione w publikacji tezy nie zmierzają do jednoznacznego sformułowania definicji przestępczości. Są raczej początkiem dyskusji nad złożonymi zjawiskami kryminologicznymi, z którymi każdy z nas ma szansę się spotkać w codziennym życiu. Intencją autora jest więc skłonienie czytającego książkę do ogólnej refleksji, iż w ciągu ostatnich kilkunastu lat liczba przestępstw wydatnie wzrosła. Widać jednocześnie, że zadanie ograniczania przestępczości, w stopniu oczekiwanym przez społeczeństwo, przerosło możliwości państwa. Skoro państwo nie radzi sobie należycie z przestępczością, to społeczeństwo powinno, w większym niż dotychczas stopniu, wziąć sprawę w swoje ręce.
Autorowi chodzi głównie o zainteresowanie społeczeństwa niektórymi problemami kryminologicznymi, i to w taki sposób, żeby chciało się o tym czytać. Tym, którzy przebrną przez tę lekturę, zarysuje się jakiś generalny obraz sytuacji i wykształci przekonanie na temat właściwych metod przeciwdziałania przestępczości. Byłoby też dobrze, gdyby któreś tezy esejów wywołały sprzeciwy. Stanowiłoby to dowód, że pobudzają do myślenia. Wydaje się bowiem, że tym, czego teraz najbardziej potrzeba przy przeciwdziałaniu przestępczości, to krytycznie nastawione, a więc myślące społeczeństwo.

Przystawka

Tę część Śniadania naukowego sporządzili studenci Wydziału Prawa WSPiZ, a ściślej z Koła Naukowego, prężnie działającego w tej uczelni. W swoich wypowiedziach zawarli uszczegółowiające pytania do autora, m.in. o to, czy najwyższym wymiarem kary powinna być kara śmierci? Pytali także o alternatywne w stosunku do więzienia, metody penitencjarne. Ciekawym wątkiem poruszonym przez studentów była sprawa zadośćuczynienia za krzywdy wyrządzone ofiarom przestępstw przez ich sprawców, jak również przez organy państwa.

Danie główne

Jak zwykle danie główne to kwintesencja każdego posiłku. Tak też było w przypadku Śniadania naukowego. Przygotował je sam autor, dr Jan Malec, a zatytułował „Przyszłość sprawiedliwości naprawczej”. W swoim wystąpieniu zarysował nie zawsze świetlane perspektywy resocjalizacji przestępców, marne widoki jeśli idzie o budowę nowych miejsc odosobnienia, czy też alternatywy dla wyroków bezwzględnego pozbawienia wolności.

Wety

Wety – wiadomo, same przysmaki. W tej części Śniadania naukowego zabrali głos najbardziej szacowni goście. Wymienię ich w kolejności występowania. I tak pierwszy zabrał głos Lech Paprzycki – prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego. Tematem jego wystąpienia było aktualne, szczególnie dzisiaj, zagadnienie przywrócenia kary śmierci. Jednak nie opowiedział się jednoznacznie za, czy przeciw jej stosowaniu.
Bardziej wyraziście na ten temat wypowiedział się podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, sędzia Andrzej Kryże. Przypomniał tezę lansowaną przez Prawo i Sprawiedliwość, że tylko zaostrzenie sankcji karnych może spowodować spadek przestępczości. Taki tok rozumowania nie przekonał większości zebranych na Śniadaniu naukowym luminarzy wiedzy prawniczej, czemu dali wyraz występujący po ministrze dyskutanci.
Oczywiście najmocniej skrytykował to stanowisko będący obecnie w politycznej opozycji mecenas Ryszard Kalisz. Przypomniał o tym, że polskie więzienia są przepełnione, brak jest w nich elementarnych warunków przebywania skazanych, a prace nad alternatywnymi sposobami karania przestępców ślimaczą się.
Następnie zabrał głos prof. dr hab. Wojciech Gasparski, dyrektor Centrum Etyki Biznesu. Z wdzięcznością podziękował dr. Janowi Malcowi za zainteresowanie się w książce problematyką przestępczości gospodarczej, choć może w zbyt małym stopniu w stosunku do progresji tego rodzaju przestępstw w Polsce.
Także profesor Mirosława Melezini, prorektor Uniwersytetu w Białymstoku bardziej zajęła się krytyką wypowiedzi wiceministra Kryżego niż przedstawieniem swojej opinii o książce „Przestępczość – to ciekawe zjawisko. Kryminologia nieelitarna”. Tematem wiodącym jej wypowiedzi znów była kwestia przeludnienia więzień, braku jakiejkolwiek resocjalizacji itp.
Podsumowując wszystkie poprzednie wypowiedzi dr Jan Malec przypomniał, że jego książka ma na celu wzbudzenie fermentu w środowisku prawników związanych z wymiarem sprawiedliwości i doprowadzenie do szerokiej, merytorycznej dyskusji nad programem, który doprowadziłby do spadku przestępczości.
Kończąc Śniadanie naukowe jeszcze raz zabrał głos profesor Leszek Kubicki. Podziękował wszystkim tym, którzy przyjęli zaproszenie na tę ciekawą propozycję intelektualną i przybyli nań. Także słowa podzięki skierował głównemu bohaterowi spotkania, dr. Janowi Malcowi za wyczerpujące „wytłumaczenie się” z popełnionej książki.

Sala Muzeum Sądownictwa przy WSPiZ im. Leona Koźmińskiego gościła uczestników Śniadania naukowego

*

Śniadanie naukowe w sali Muzeum Sądownictwa na terenie WSPiZ im. Leona Koźmińskiego w Warszawie stało się już tradycją, bowiem jest to kolejne tego typu spotkanie. I miejsce jest odpowiednie. Co prawda jest to dopiero zalążek prawdziwego Muzeum Sądownictwa, ale organizatorzy mają ambicje dorównać, a nawet przewyższyć to, co kiedyś widziałem na Śląsku z okazji uroczystości osiemdziesięciolecia tamtejszego sądownictwa.
O warszawskim muzeum, a także recenzję książki dr. Jana Malca „Przestępczość – to ciekawe zjawisko. Kryminologia nieelitarna” Gazeta Sądowa przedstawi w swoim następnym, marcowym numerze.

Krzysztof Bachorzewski
Zdjęcia autora

Reportaż został opublikowany w Gazecie Sądowej nr 2 (152) z lutego 2007 roku