Hiistoria wsi Skórzec - reportaże i wspomnienia
Menu główne:
Reportaże, artykuły
dr inż. Jan Mamaj
SKÓRZEC
Przyczynek do historii wsi Skórzec koło Ciechanowca na Podlasiu
Wieś Skórzec założona została na początku XV w. i weszła w skład dóbr ciechanowieckich nadanych przez księcia Witolda przed 1429 rokiem rycerzowi Pawłowi (Paszkowi) Strumiłło. Po nim dobra ciechanowieckie dziedziczyli jego synowie Maciej (protoplasta rodu Ciechanowieckich) i Piotr (Pietraszko). Maciej i Piotr podzielili między siebie Ciechanowiec wzdłuż rzeki Nurzec. Do Piotra oprócz lewobrzeżnej części Ciechanowca należały też wsie Malcz (Malec) i Skrócz (Skórzec) w których wójtem w 1469 r. był ustanowiony przez niego Waśko Skirwin. Żoną Piotra była Katarzyna Niemira, z którą miał synów: Stanisława zwanego Kiszka herbu Dąbrowa, Piotra i Mikołaja. Piotr zmarł w 1485 roku.
Po ojcu Stanisław Kiszka odziedziczył dobra ciechanowieckie po lewej stronie Nurca wraz ze wsią Skórzec. Jego żoną była Anna Montygird, z którą miał syna Piotra i córkę Annę. Stanisław Kiszka wielki hetman litewski, starosta lidzki, grodzieński i smoleński zmarł w 1514 r. Pozostałą po nim fortunę odziedziczył jego syn Piotr, urodzony około 1496 r., starosta drohicki, kasztelan trocki i starosta żmudzki i córka Anna, żona księcia Jana Radziwiłła, a po jego śmierci żona Stanisława Kieżgajło. Żoną Piotra Kiszki została Anna Ilinicz w 1515 r., z którą miał trzech synów: Stanisława, Piotra (II) i Mikołaja. Po nim dziedziczyli jego synowie Stanisław Kiszka (protoplasta linii litewskiej) wojewoda witebski. Żoną jego była Anna Radziwiłł, z która miał synów Jana i Stanisława. Piotr (II) urodzony około 1520 r. i zmarły w 1550 r. miał syna Stanisława, który zmarł w wieku dziecięcym w 1552 r. Trzeci syn, Mikołaj Kiszka od 1569 r. wojewoda podlaski był właścicielem miast: Ciechanowiec, Sokołów i Węgrów oraz wielu wsi w tym Skórca, zmarł w 1587 r. Po nim dziedziczył jego syn Mikołaj (II) od 1588 r. starosta drohicki, fundator w 1617 r. drewnianego kościoła w Ciechanowcu, zmarł on w 1620 roku. Po nim dziedziczył jego syn Piotr Kiszka zmarły bezpotomnie w 1621 r. i córki: Barbara, żona Jana Chędzińskiego starosty nurskiego i Anna żona Jakuba Iwanowskiego podczaszego podlaskiego oraz Zofia ksienia klasztoru benedyktynek.
Z podziału majątku w 1622 r., po Mikołaju(II) i jego synu Piotrze Kiszce, Ciechanowiec z okolicznymi wsiami dostał się Annie Iwanowskiej. Odziedziczony majątek Anna Iwanowska zapisała w 1623 r. Mikołajowi Kiszce wojewodzie derpskiemu synowi Stanisława.
W 1627 r. sprzedał on klucz dóbr ciechanowieckich Abrahamowi Sieniucie z Lachowiec. Od co najmniej 1711 r. właścicielem wsi Skórzec oraz części Niewiarowa w parafii Ostrożany był Maciej Niewiarowski, który zmarł w 1717 roku. Po nim wieś Skórzec odziedziczył syn Dominik Niewiarowski, urodzony w 1711 r., a zmarły w 1768 r. Jego metryka chrztu zapisana jest w księdze parafii Ostrożany, a zgonu w księdze parafii Pobikry.
18 czerwca 1805 r. Antoni Niewiarowski sprzedał majątek Skórzec Dominikowi hr. Ciecierskiemu. Po śmierci Dominika Ciecierskiego w 1828 r. wieś Skórzec odziedziczył jego syn Justyn Ciecierski, który zmarł w 1829 r. Po nim Skórzec odziedziczył jego młodszy brat Stefan hr. Ciecierski, który zmarł w 1888 r. Skórzec jak to wynika z aktu podziału majątku po zmarłym Stefanie Ciecierskim przypadł najstarszej córce Jadwidze. Jadwiga hr. Ciecierska w 1881 r. poślubiła Ignacego Piotra Józefa Jasieńskiego h. Dołęga, syna Augustyna, powstańca listopadowego, właściciela Rozwadówki i Walentyny z Wiercińskich, z którym zamieszkała w Skórcu. Mieli syna Adama i dwie córki Reginę i Marię. W Skórcu urodziła się w 1884 r. ich córka Maria. W 1903 r. w wieku 60 lat zmarł w Warszawie Ignacy Jasieński. Wdowa Jadwiga hr. Jasieńska powtórnie wyszła za mąż za Stanisława Jaworskiego. Zmarła w 1930 r. pozostawiając owdowiałego męża Stanisława i córkę Reginę (1881 – 1941).
Po 1864 r. nastąpiło uwłaszczenie włościan we wsi Skórzec.
W 1880 r szkoła parafialna dla katolików przeniesiona została z Ciechanowca do Skórca i pod nadzorem rządowej nauczycielki, kosztem gminy Skórzec była utrzymywana. [Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego t. I, s. 678]
Rody włościan żyjących w XVIII i XIX w, w Skórcu: Ilczuk, Łopaciuk, Krukowski, Czyż, Czyżak, Osiniak, Sobiesiuk, Derewońko.
Pod koniec XIX w. wieś Skórzec miała powierzchnię gruntów wynoszącą 187 dziesięcin (ok. 204 ha), a folwark Jadwigi hrabiny z Ciecierskich Jasieńskiej 900 dziesięcin (ok. 983 ha) w tym 474 dziesięcin (ok. 518 ha) lasu.
Do 1513 r. wieś Skórzec należała do województwa trockiego w Wielkim Księstwie Litewskim, a od tego roku do województwa podlaskiego w Wielkim Księstwie Litewskim. W 1569 r. województwo podlaskie zostało wcielone do Korony, a wieś Skórzec znalazła się w ziemi drohickiej, województwa podlaskiego Rzeczypospolitej Polski. Po trzecim rozbiorze Polski ziemia drohicka i wieś Skórzec znalazły się w Nowych Prusach Wschodnich. W 1797 r. rząd pruski wydał patent mocą którego prowincję Nowe Prusy Wschodnie podzielono na dwa departamenty podzielone na powiaty. Wieś Skórzec znalazła się w departamencie białostockim w powiecie drohickim. Po podpisaniu w 1807 r. traktatu w Tylży cały departament białostocki przeszedł pod kontrolę rosyjską i stał się Obwodem Białostockim w Cesarstwie Rosyjskim.
W latach 1807–1842 wieś i folwark Skórzec należały do powiatu drohickiego w Obwodzie Białostockim. Po zlikwidowaniu w 1843 r. Obwodu Białostockiego powiat drohicki przeszedł do Guberni Grodzieńskiej i został zlikwidowany, a wszystkie wcześniej należące do niego wsie zostały włączone do powiatu bielskiego.
Reforma uwłaszczeniowa z 1861 r., praktycznie weszła w życie po zakończeniu Powstania Styczniowego w 1864 roku. Ustanawiała ona jako najmniejszą jednostkę samorządową gminę. W skład gminy wchodziło zwykle kilkanaście gromad wiejskich, które składały się z pojedynczych wsi z okolicznymi przysiółkami. Obszary dworskie wyłączone zostały spod władz gmin. W powiecie bielskim w gminie skureckiej było 37 wsi, 25 majątków i jedno miasteczko Ciechanowiec.
Dnia 28 sierpnia 1919 roku Rada Ministrów wydała dekret o pozostawieniu podziału obszaru dawnego państwa rosyjskiego na powiaty. Utrzymano zatem powiat bielski i w jego ramach utworzono gminy wiejskie. Jedną z nich została gmina Skórzec w powiecie bielskim w Rzeczypospolitej Polskiej.
W skład gminy Skórzec w powiecie bielskim należały następujące miejscowości: Bogusze Stare, Bojanka, Borzymy, Czarkówka Mała, Czarkówka Wielka, Głęboczek, Głody, Granne, Kobyła, Kosiorki, Kośki-Falki, Kośki Wypychy, Krakówki Dąbki, Krakówki Włodki, Kruże, Krynki Jarki, Krynki Mikłasy, Kułaki, Leszczka Mała, Leszczka Wielka, Leśniki, Malec, Miodusy-Dworaki, Miodusy-Junochy, Miodusy Pokrzywne, Moczydły Dubiny, Moczydły Kukiełki, Moczydły Pszczółki, Moczydły Stare, Olszewo Rybałty, Osnówka, Pełch, Perlejewo, Pieczyski, Pobikry, Przybyszyn, Radziszewo Króle, Radziszewo Sobiechowo, Radziszewo Stare, Skórzec Nowy, Skórzec Stary, Trzaski, Twarogi Lackie, Twarogi Mazury, Twarogi Ruskie, Twarogi Trąbnica, Twarogi Wypychy, Tworkowice, Winna Chroły, Winna Poświątne, Winna Stara, Winna Wilki, Winna Wypychy, Wojtowice Dady, Wojtowica Glinna, Wojtowice Stare, Zdziechy, Żale. Folwarki: Antonin, Kostusin, Kułaki, Malec, Osnówka, Pobikry, Stefanowo, Wiktorowo. Kolonie: Dąbczyn, Gaj, Poniaty, Sawczyn, Zadobrze, Zalesie. Osady Nowe Juniewo i Sófka.
W skład Rady Gminy wchodzili: Jan Stachel, Bronisław Błoński, Jan Błoński, Grzegorz Jurczuk, Antoni Niedziołko, Bolesław Zalewski, Franciszek Marciniak, Antoni Ratyniak, Stanisław Perekitko, Jan Radomski, Józef Leszczyński i Adam Panow. Wójtem gminy od 1928 roku był Feliks Karpiński, sekretarzem od maja 1930 roku Leon Tenderenda.
W 1934 roku zlikwidowano dużą część gmin w powiecie bielskim tworząc nowe gminy. Gmina Skórzec przestała istnieć, jej obszar został podzielony między gminy Ciechanowiec i Drohiczyn. Prawie cały obszar byłej gminy Skórzec wraz z tą wsią znalazł się w granicach gminy Ciechanowiec.
W 1967 r. nastąpiła reforma administracji wprowadzająca podział powiatów na gromady. W skład powiatu ciechanowieckiego weszła gromada Skórzec.
Stan taki utrzymał się do 1975 r. w którym kolejną reformą zmieniono trójstopniowy podział administracyjny na dwustopniowy, co oznaczało likwidację powiatów. Jednocześnie liczba województw wzrosła do 49, a gromady zastąpiono gminami. W wyniku tej reformy przestała istnieć gromada Skórzec, której teren włączono do gminy Ciechanowiec.
Stan ten trwał do 1 stycznia 1999 r., kiedy to ponownie dokonano reformy administracyjnej kraju. Weszły wówczas w życie ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i wojewódzkim oraz ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. W wyniku tej reformy wieś Skórzec znalazła się w gminie Ciechanowiec w powiecie Wysokie Mazowieckie w województwie Podlaskim.
Dominik Niewiarowski
Metryka chrztu Dominika Niewiarowskiego po przetłumaczeniu.
Akt 15 Skórzec inna parafia 1711 r.
Ja Szymon Poraziński proboszcz ostrożański ochrzciłem dziecko imieniem Dominik syna Urodzonych Państwa Macieja Niewiarowskiego i Reginy Gałęska ślubnych małżonków dziedziców w Niewiarowie i Skórcu. Chrzestnymi byli; JW. Pan Jan Godlewski starosta nurski, ostrowski i kamieńczykowski, z JW. Panią Ludwiką Skiwską starościną radynicką.
Uwaga! Metryka zapisana jest w księdze chrztów parafii Ostrożany.
Dominik Niewiarowski w 1733 r. podpisał elekcję z woj. Podlaskiego. [https://onebid.pl/pl/papers/Rodzina-herbarz-szlachty polskiej/Tom-XII-N]
Żoną Dominika Niewiarowskiego była Apolonia Brzozowska, która urodziła mu w Skórcu córki: Ewę w 1757 r. i Gertrudę ur. w 1759 r. zmarłą w 1760 r. oraz synów: Józefa ur. w 1760 r., Alojzego ur. w 1762 roku.
Dominik Niewiarowski zmarł w Skórcu 16 maja 1768 r.
Metryka zgonu Dominika Niewiarowskiego po przetłumaczeniu.
Skórzec 16 maj 1768 r,
Wielmożny Dominik Niewiarowski P: G: zmarł po przyjęciu sakramentów świętych i pochowany został pod prezbiterium kościoła ostrożańskiego dnia 18. Niech odpoczywa w pokoju.
Uwaga! Metryka zapisana jest w księdze zmarłych parafii Pobikry.
Syn Dominika Alojzy Niewiarowski poślubił Konstancję Wińską ur. w 1763 r. we wsi Chroły w parafii Winna Poświętna, córkę Wawrzyńca i Tekli Lubowickiej. Mieli cztery córki i syna. Annę Katarzynę Anielę ur. w 1784 r. w Skórcu, Bogumiłę ur. w 1788 r. w Niewiarowo Sochy, Teresę ur. w 1794 r. w Skórcu i Mariannę ur. w 1800 r. w Skórcu oraz Kazimierza ur. w 1790 r. w Skórcu.
dr inż. Jan Mamaj
PS. Składam podziękowanie Panu dr Tomaszowi Jaszczołtowi za pomoc w opracowaniu artykułu, a w szczególności za przekazane informacje o Dominiku Niewiarowskim dziedzicu Skórca i za cenne informacje zawarte w jego książce p.t. Ostrożańska Śliczna Pani 25-lecie koronacji Obrazu Matki Bożej.
Autor ciekawego opracowania na temat historii niewielkiej wioski leżącej na peryferiach Podlasia urodził się w Warszawie 1 sierpnia 1944 r., jako syn Jana Mamaja i Janiny ze Zdrojkowskich.
Jest absolwentem Liceum Ogólnokształcącego im. księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. W 1969 r. otrzymał tytuł magistra inżyniera na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa
Politechniki Warszawskiej, a w 1976 r, uzyskał stopień doktora nauk technicznych w Instytucie Inżynierii Chemicznej Politechniki Warszawskiej. Był adiunktem w COBR Przemysłu Betonów w Warszawie, adiunktem w Oddziale Instytutu Nafty i Gazu w Warszawie. Był także zastępcą dyrektora ds. technicznych w Przedsiębiorstwie Budownictwa Wodnego w Warszawie. Od piętnastu lat jest emerytem.
Jan Mamaj jest autorem książek: Topczewo historia kościoła, parafii i miasteczka. Warszawa 2014 r., Testamenty z XVII i XVIII wieku szlachty i duchowieństwa z Podlasia, Warszawa 2014 r., Działalność bankowa kahałów w miastach na Podlasiu w XVII i XVIII w., Warszawa 2013 r.
Szerokie zainteresowania Autora eseju o Skórcu dotyczą m.in.: historii parafii Topczewo, Wyszki i Ciechanowiec, jest autor indeksów do wielu metryk z tych parafii oraz drzew genealogicznych różnych rodów, a w szczególności rodu Zdrojkowskich herbu Rola o gnieździe we wsi Zdrojki w parafii Topczewo od końca XV wieku do czasów współczesnych.
Na zdjęciu obok: dr inż. Jan Mamaj z wnukiem, także Janem przed pałacem Starzeńskich w Ciechanowcu (siedzibą Muzeum Rolnictwa im. księdza Krzysztofa Kluka).
